HISTORIA MIEJSCOWOŚCI JADACHY

Nazwa wsi pochodzi najprawdopodobniej od imienia Adam. W formie staropolskiej i dialektycznej występuje głoska – j – przed nagłosowym – a -, stąd w wymowie słychać Jadam.

Początek osady Jadachy dała rodzina Jadachów, młynarzy wspomnianych po raz pierwszy w lustracji dóbr z 1569 roku. Młynarzy Jadachów było prawdopodobnie czterech. Jadachy jako samoistna osada występuje po raz pierwszy w rejestrach skarbowych z 1640 roku. W 1662 roku osada liczyła około 45 głów (osób). W 1750 roku wioski Jadachy i Cygany obejmowały łącznie 30 gospodarstw i tyleż chałup. Wioski te obsiewały 16 i pół morgi, a siedziało na nich 24 zagrodników. Według lustracji dóbr z 1750 roku występują daniny obciążające całe wioski jak „hiberna” czyli opłata na żywność dla wojska rozmieszczonego na czas zimy po wioskach królewskich. W tej lustracji Jadachy występują wspólnie z Cyganami i Chmielowem płacąc 101 złp. Dla porównania Grębów z Jamnicą płacił 130 złp. hiberny. Według tych rejestrów wynika też, że jako wieś królewska uiszczała też pewną opłatę na rzecz skarbu państwa na tzw. „funduszy religijny” zamiast płacenia dziesięciny. W 1785 roku Jadachy liczyły 269 głów.

Po 1772 roku tereny te znalazły się pod zaborem austriackim, wieś Jadachy należała do obwodu (powiatu) w Pilźnie, który w 1792 roku przeniesiono do Rzeszowa. Od 1855 roku Jadachy należały do Urzędu Powiatowego w Tarnobrzegu.

W 1884 r. powołano w gminach sołtysów lub wójtów. Władzę państwową na niskim szczeblu reprezentowały dominia (dwory) dla Jadachów był to dwór w Chmielowie.

W latach 1815-1843 wieś Jadachy dzierżawił od rządu austriackiego Antoni Cetnarski.

W 1838 roku zostały sprzedane wraz z Chmielowem i Cyganami Karolowi Perratowi i Janowi Jędżejewiczowi, którzy około 1844 roku odstąpili je Antoniemu Gothardowi hrabiemu Schaffgotschele.

W 1869 roku dzierżawcami tych włości zostali Baron Beust i jego żona Hrabina Schaffgotshe.

Na przełomie XIX i XX wieku odkupił je hrabia Jan Tarnowski z Dzikowa.

Ważnym wydarzeniem z początku XX w dla mieszkańców Chmielowa, Cyganów i Jadachów było usypanie w Chmielowie kopca Grunwaldzkiego i postawienie obelisku w 500 rocznicę zwycięstwa nad Krzyżakami.

Pierwsza wojna światowa nie miała większego wpływu na życie mieszkańców wsi, poza tym, że w 1914 roku przechodziły przez te okolice główne siły wojska austriackiego wycofujące się z frontu.

Po pierwszej wojnie światowej wybudowano linię kolejową Tarnobrzeg-Nowa Dęba z przystankiem na „Kozieńcu”.

W 1944 roku również przez te tereny przechodziły oddziały wojskowe wycofujące się z frontu, głównie oddziały zaplecza. Zajęły one budynek szkoły i stacjonowały we wsi kilka dni.

Po drugiej wojnie światowej zelektryfikowano wieś.

Budowa kopalni siarki spowodowała rozwój Tarnobrzega i w latach 70/80 wielu młodych ludzi „uciekało do miasta, na bloki”, obecnie obserwuje się zahamowanie tego zjawiska, a nawet wielu ludzi powraca i tu buduje domy. Powstało wiele nowych domów w okolicach kościoła, a stare drewniane domy zastąpiono murowanymi.

Za staraniem ks. Mariana Kondysara i mieszkańców wsi w roku 1981 rozpoczęto starania o budowę kościoła i utworzenie parafii w Jadachach (do 1924 r. Jadachy należały do parafii Miechocin, a następnie do parafii Chmielów). 20.V. 1982 roku odbyło się poświęcenie placu pod budowę kościoła, a 12 września tegoż roku poświęcenie kamienia węgielnego. W czerwcu 1983 roku erygowano nową parafię, której pierwszym proboszczem został ks. Zygmund Wandas. Poświęcenie nowego kościoła odbyło się 13 września 1985 roku. Obecnie proboszczem parafii jest ks. Jan Niemiec.

W latach 80-tych na terenie wsi prowadzona była budowa wodociągów a niedługo potem gazyfikacja wsi.

Ważnym wydarzeniem jest telefonizacja, która na większą skalę miała miejsce w latach 90-tych. Wcześniej telefony były tylko w szkole na leśnictwie i u pani Chmielowiec „z budowy”.

Od 1986 roku miejscowość posiada też cmentarz parafialny, wcześniej pochówki odbywały się na cmentarzu w Chmielowie.

Obecnie Jadachy liczą około 440 numerów i zamieszkuje je ponad 1600 osób. We wsi istnieje Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Ochotnicza Straż Pożarna, Ludowy Zespół Sportowy, Stowarzyszenie na Rzecz Ekorozwoju i Promocji Wsi Jadachy.

Większość dróg posiada nawierzchnię bitumiczną, są chodniki, boisko wielofunkcyjne, place zabaw i kilka sklepów. Zauważa się wielką troskę mieszkańców o estetykę swoich domów i otoczenia.